Świerk pospolity (Picea abies (L.) Karst.) jest drzewem rosnącym głównie w wyższych położeniach górskich. Szybkie tempo przyrostu sprawiło, że stał się chętnie sadzony przez właścicieli lasów, a ładny pokrój uczynił z niego popularne drzewo ogrodowe. Dziś, po latach niekoniecznie dobrych doświadczeń ze świerczynami poza ich naturalnym zasięgiem, jego rola w drzewostanach niższych partii Beskidów ogranicza się wyłącznie do roli domieszki, niemniej gatunek ten jest interesującym surowcem zielarskim.
Surowce lecznicze to igły świerka (Folium Abietis), młode pędy (Turio Abietis) oraz żywica (Resina Abietis). Należy dodać, że nazwa „abietis" oznacza tu odniesienie zarówno do świerka pospolitego (Picea abies) oraz różnych gatunków z rodzaju jodła (Abies), zwłaszcza jodły pospolitej (A.alba). Igliwie oraz młode pędy zawierają duże ilości kwasu askorbinowego (witaminy C) oraz prowitaminę A i witaminę K. Ponadto żywica (obecna także w igliwiu i pędach), zawiera flawonoidy, antocyjany oraz liczne kwasy (jabłkowy, bursztynowy). Wszystkie wymienione wyżej surowce zawierają duże ilości olejków eterycznych, w skład których wchodzą: octan bornylu oraz terpeny: mircen, alfa-pinen i beta-pinen (nadają specyficzny zapach „drzew iglastych"), kamfen (wysoce łatwopalna substancja używana niegdyś jako paliwo do lamp, obecnie znajduje zastosowanie w leczeniu dolegliwości woreczka żółciowego, nerek i wątroby), borneol (nadaje zapach kamfory, jest używany do jej produkcji, substancja odstraszająca owady) oraz limonen. Ten ostatni występuje w skórkach owoców cytrusowych, nadając im charakterystyczną woń. W przypadku wszystkich drzew iglastych ta substancja odpowiedzialna jest za delikatną nutę cytrusową zapachu igliwia (w przypadku daglezji – szczególnie intensywną). W niewielkich ilościach pojawia się także linalol, którego zapach, przypominający konwalie, jest jednak skutecznie głuszony przez inne terpeny o zapachu „żywicznym", wspominamy o nim ze względu na szerokie zastosowanie w perfumach oraz środkach higieny osobistej. Igliwie oraz młode pędy pite w postaci odwaru mają działanie wykrztuśne, stosowane są w leczeniu nieżytu układu oddechowego – wspomagają oczyszczanie z wydzielin. Terpeny nadają świerkowi właściwości przeciwgrzybiczne i przeciwbakteryjne na układ oddechowy (inhalacja) oraz pokarmowy (spożywanie). Olejek eteryczny ma silne właściwości żółcio- i moczopędne. Podawany wziewnie wspomaga pracę układu oddechowego przy katarze i innych chorobach dróg oddechowych. Stosowanie surowców zielarskich sporządzonych ze świerka powinno odbywać się przez krótki czas i pod kontrolą lekarza. Jak wszystkie lekarstwa, substancje zawarte w świerku stosowane w nadmiarze mają właściwości toksyczne, obciążają wątrobę i nerki, a przy długotrwałej aplikacji zaburzają pracę układu krwionośnego.
Źródło: www.limanowa.krakow.lasy.gov.pl
Autor: Rafał Jastrzębski
fot. Jakub ZygarowiczŹródło: www.limanowa.krakow.lasy.gov.pl
